Hoe komt Bierbeek aan zijn naam? Als we de legende over Keizer Karel zouden geloven, is dat omdat hij een tegendraadse knecht verplichtte om al zijn biervaten in de beek te gieten. Dat is natuurlijk een heel leuk verhaal, maar het blijft een legende. In dit artikel lees je waar onze plaatsnamen écht vandaan komen.
Over plaatsnamen
Vorig jaar verscheen “De Vlaamse gemeentenamen. Verklarend woordenboek”, geschreven door echte experts in de studie van plaatsnamen. En daar vinden we ook de meest recente en door de wetenschap gedragen betekenissen van de namen van onze deelgemeenten terug. En die namen zijn al heel oud, zo blijkt.
Bierbeek
De eerste vermelding van Bierbeek stamt al uit 1034 in zijn Romaanse vorm, ‘Birbais’. Een van de pistes is dat Bierbeek komt van ‘birnu’. Dat betekent ‘beer of mest’ of ‘op beer gelijkende modder’. Verbonden met het woord beek, wordt dat dus ‘modderige beek’ of ‘beek in een moerasgebied’. Een andere piste is dat het eerste deel komt van het Germaanse ‘birka’ wat ‘berk’ betekent, dus zou Bierbeek staan voor ‘berkenbeek’.
Met beide voorstellen wordt komaf gemaakt met de in Bierbeek gangbare verklaring: dat Bierbeek vernoemd is naar het Germaanse woord ‘birre’. Dat betekent ‘bron’. Dat lijkt logisch: elke beek heeft een bron en plaatsnamen zijn bedoeld om zich te onderscheiden van andere plaatsnamen. Of zou het kunnen dat de term Bierbeek eigenlijk komt van ‘Bierbais’? Dat is tegenwoordig een pittoresk gehucht van de gemeente Hévillers in het Zuiden van Brabant.
Lovenjoel
Lovenjoel wordt reeds vóór het jaar 980 vernoemd en is dus historisch ons oudste dorp. In het boek wordt Lovenjoel beschouwd als een verkleinwoord van ‘Lovanium’, de Latijnse vorm van Leuven. Lovenjoel betekent dus zoveel als ‘klein Leuven’.
Korbeek-Lo
‘Korbeek’ betekent ‘korte beek’ en ‘loo’ verwijst hier naar een groot bos op de oostelijke hellingen langs de Dijle. Daarnaast werd de plaats vroeger Overlo genoemd. In de 14de eeuw smolten het dorp Korbeek en het ‘gehucht’ Overlo samen tot één gemeente: Korbeekover-Loo. Overlo lag dus aan de andere kant van het Lo, het bos ten oosten van Leuven.
Een korte beek vinden in Korbeek is niet simpel. Kan het zijn dat ook Korbeek een plaatsnaam is, die gegeven werd door immigranten, niet uit Bierbais deze keer, maar uit Corbais? Dit gehucht ligt in de gemeente Mont-Saint-Guibert en daar komt wél een korte beek voor…
Opvelp
Voor de verklaring van de naam Opvelp moeten we naar Neervelp gaan kijken. Neervelp wordt voor de eerste keer vermeld in 1149. Opvelps eerste vermelding is enkele jaren later, in 1153. Neervelp en Opvelp waren al vanaf de 8ste eeuw van elkaar gescheiden. ‘Velp’ is oorspronkelijk een waternaam, afgeleid van ‘felwa’ wat ‘wilg’ betekent. Als je daar dan ‘-apa’ voorzet, wat ‘water’ betekent, dan krijg je ‘wilgenbeek’. ‘Neer-‘ betekent hier stroomafwaarts en Opvelp dus stroomopwaarts.
Deze kennis zochten en vonden we in het boek “De Vlaamse gemeentenamen: verklarend woordenboek”. Geschreven door Frans Debrabandere, Magda Devos, Paul Kempeneers, Vic Mennen, Hugo Ryckeboer en Ward Van Osta.
