In 1649 kreeg de familie de Spoelberch het dorp Lovenjoel in bezit. Hun 25 ha grote domein strekte zich uit in de vallei van de Molenbeek, waar zij aan de uiteinden een kasteel bouwden. Het grote kasteel de Spoelberch bevindt zich in het Groot Park, ten westen van de kerk. Het 'klein' kasteel of het Felixhof, bevindt zich in het Klein Park, ten oosten van de kerk.
De laatste de Spoelberchs, Jean de Spoelberch (1766-1838) en Maximiliaan de Spoelberch (1802-1873) hadden een grote belangstelling voor dendrologie en plantten diverse zeldzame boomsoorten aan. In het Groot Park en het Klein Park bevinden zich dan ook nog steeds unieke bomen als moerascypressen, zeldzame soorten eiken, beuken, een zelkova en een magnolia grandiflora. Deze bomen zijn uitvoerig gedocumenteerd door R. Deneef (zie hieronder).
Nadat de laatste telg van de familie, Karel-Victor in 1907 kinderloos stierf kwamen de domeinen anno 1915 in bezit van de Universiteit van Leuven, die het domein op hun beurt in pacht gaven aan de Zusters van Liefde van Gent. Zij bouwden in het Groot Park aan de noordzijde een instelling voor geesteszieke vrouwen en studenten psychiatrie, Salve Mater. De plannen werden getekend door architect Joseph Hachez in een typische Engelse stijl met bakstenen, trapstenen gevels en grote ramen in een mooi kasteelpark met rechte beukendreven, wandelpaden en pittoreske rustplaatsen. Op 29 juni 1927 werden de eerste twee gebouwen, het administratief gebouw en het paviljoen Sancta Maria plechtig ingewijd in aanwezigheid van Koningin Elisabeth, kardinaal Van Roey en universiteitsrector Mgr. Ladeuze. Bekende geneesheren werden er directeur, zoals professor D’Hollander en professor De Greeff, voortrekkers van de vernieuwende ‘verzorging en genezing der krankzinnigen’.
De mogelijkheden om binnen dit kader aan een moderne en efficiënte psychiatrische zorg te blijven werken werden steeds minder goed. Men koos er dan ook voor om vanaf de jaren 1990 alle patiënten naar andere instellingen of doorgangshuizen te laten vertrekken. De gebouwen werden eerst verhuurd maar kwamen vanaf 2008 in handen van VIRIX die de historische gebouwen met respect voor hun monumentale karakter ombouwen tot moderne lofts met beneden beperkte ruimte voor diensten en dienstenondernemingen.llee
In het Klein Park, aan de overzijde van het dorpsplein van Lovenjoel, bouwden de zelfde Zusters van Liefde na de Tweede Wereldoorlog de instelling Ave Regina (sinds 2022 'Adem') uit voor kinderen die omwille van handicap of andere redenen niet thuis konden opgevoed worden. Ook deze gebouwen bleken niet helemaal aangepast, zodat men de leefgroepen naar nieuwe aparte huizen in de buurt verhuisde. In de gebouwen is er anno 2020 alleen nog de Basisschool voor Buitengewoon Onderwijs Ten Desselaer en de administratieve en ambulante diensten van Adem gehuisvest naast enkele kleinere welzijnsvoorzieningen (o.a. De Lovenier, de Savooi, ...).
Ook de beide landschapsparken worden in de toekomst in hun oude eer hersteld.
Aan de westzijde van het Groot Park bevinden zich ook de geklasseerde Heystmolen en de modelhoeve van het Zoötechnisch Centrum van de KULeuven.
Ligging : Groot Park en Klein Park, Lovenjoel
Contact: de woningen zijn privaat, de parken zijn (gedeeltelijk) openbaar
Monument : erkend binnen dorpsgezicht, diverse erkenningen als monument
Bereikbaarheid + parking + toegankelijkheid
- met de fiets: nabij fietsknooppunt 94
- openbaar vervoer: bus 8 stopt in de Keizerstraat of in de Stationsstraat ; bus 380 (Leuven-Tienen) op Tiensesteenweg - halte Bijzondere weg
- met de wagen: N3 (Tiensesteenweg) volgen tot Lovenjoel, richting Bierbeek volgen
- parking op het Dorpsplein of in de Stationsstraat
Meer informatie:
- Groot park: https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/300760
- Salve Mater: https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/214818
- Kasteel de Spoelbergh: https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/214833
- Klein Park: https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/300774
- Heystmolen: https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/200196
Roger Deneef (ed.), Historische tuinen en parken van Vlaanderen. Inventaris Vlaams-Brabant. Bierbeek, Boutersem, Glabbeek en Oud-Heverlee, uitgave M&L cahier 9, 2004.
