Omwille van corona zullen Kerstmis 2020 en Nieuwjaar 2021 in zeer beperkte kring gevierd worden. Maar hoe ging dat vroeger?
Hoe vierden mensen vroeger Kerst en Nieuwjaar?
In voorchristelijke tijden vierden de mensen rond 21 december dat de dagen opnieuw langer worden. Het was de winterzonnewende, het feest van het licht. Dat licht en het bijbehorende feest werden gebruikt om de ‘boze geesten’ in deze donkere periode af te schrikken. We zien dit symbolisch nog terugkomen in de kerstlichtjes, in het luiden van de klokken, het afsteken van vuurwerk, enzovoort.
Vroeger was het ‘nieuwe jaar’ cultuurgebonden: in niet christelijke culturen valt nieuwjaar dan ook op een ander moment. In Europa waren er mensen die nieuwjaar met Kerstmis vierden, anderen vierden het bij het feest van de verrijzenis, Pasen. Het was pas in 1575 toen de Spaanse landvoogd Requesens per decreet afkondigde dat op 1 januari het nieuwe jaar zou ingaan.
Kerst en Driekoningen gaan zingen
Kerstmis is het familiefeest bij uitstek, de hele familie verzameld rond de kerstboom, de enige boom die zijn bladeren of naalden niet verliest en versierd mét kaarsen of lichtjes. In zijn boek beschreef Amand Evers dat de kinderen van Bierbeek vroeger op 24 december ‘kerst’ gingen zingen. Om middernacht ging men dan naar de nachtmis. De kerstvakantie duurde toen van 24 december tot 6 januari, Driekoningen. Ook toen gingen kinderen rond om snoepgoed en centjes te schooien, verkleed als de drie koningen. In andere streken wordt nog ‘Nieuwjaarke zoete’ gezongen.
Nieuwjaarsbrief en wenskaarten
Ook typisch was het ‘voordragen’ van de nieuwjaarsbrief. Daarmee brengen de kinderen hun ouders, grootouders, peter of meter de beste wensen over voor het komende jaar. Een fraaie nieuwjaarsbrief vind je hieronder, versierd met kant en geschreven in 1861 (verzameling M. Van Schoonbeek).
Wensen uitwisselen doen we nog altijd als we een familielid, vriend of kennis ontmoeten rond Nieuwjaar. Vroeger verstuurde men ook nieuwjaarskaartjes naar familie en vrienden – meestal tafereeltjes in een feeëriek winterlandschap. Of versierd met kantwerk – zoals de nieuwjaarsbrief uit 1800 hiernaast. Tegenwoordig gebeurt deze uitwisseling per e-mail, met een sms of via een app op de smartphone.
Door de opkomst van massamedia kunnen we genieten van het nieuwjaarsconcert in Wenen, het schansspringen in Garmisch-Partenkirchen of de massale nieuwjaarsduik in Oostende. Dorpen en steden organiseren nieuwjaarsrecepties of zetten een kerststal op. Maar uiteindelijk draait alles vroeger en nu om hetzelfde: bij de komst van een nieuw jaar wensen alle mensen elkaar het allerbeste voor de toekomst.
Opzoekwerk en tekst: Pol Vanden Bempt - Liebrecht Salen - met dank aan Mia Van Schoonbeeck voor foto nieuwjaarsbrief
